2.6. Yurt İçinde Yapılan Tez Çalışmaları
2.6.1. Böylece (2001: 45)
2.6.2. Yürekten (2004: I)
2.6.3. Kocakaya (2005: 98)
2.6.4. Çakıcı (2006: ii)
2.6.5. (Konya (2007: i)
2.6.6. Soydaş (2007: 1)
2.6.7. Tartaç (2007:72)
- 6. Yurt İçinde Yapılan Tez Çalışmaları
2.6.1. Böylece (2001: 45)
Ülkü Bora İlköğretim Okulu’nda 5. sınıfta okuyan öğrencilerin kişisel hijyen alışkanlıklarını değerlendirmeye yönelik, 102 öğrenci ile yaptığı çalışmada;
- Tuvalet anında su ve tuvalet kâğıdı kullanma alışkanlığı,
- Tuvalet sonrası ellerin su ve sabunla yıkanması alışkanlığı,
- Dişlerin fırçalanması, dişlerin fırçalanma sıklığı,
- Diş fırçasını değiştirme sıklığı,
- Banyo yapma sıklığı,
- Çorapları değiştirme sıklığı,
- Ayakları yıkama sıklığı,
- Meyveleri yemeden önce bol su ile yıkama alışkanlıkları,
- Yemek yemeden önce el yıkama alışkanlığı,
- Açıkta satılan yiyecekleri almamada,
- Tırnakları kesme sıklığında,
- Giysilerin temiz olmasında ve
- Ayakkabı alırken ayakların rahat olması konularda
Beklenen yüzdelere ulaşıldığını belirtmiştir.
2.6.2. Yürekten (2004: I)
Koruma ve güvenlik görevlilerinin kişisel hijyen ile ilgili bilgi ve uygulamaları üzerine yaptığı çalışmasını 159 koruma ve güvenlik personeli üzerinde gerçekleştirmiştir. Bu çalışmaya göre;
- Personelin çoğunluğu kişisel hijyen uygulamalarını alışkanlık olarak yaptığı,
- Personelin yarısının (kadınlar çoğunlukta) kişisel hijyen ile ilgili konularda bilgi almak istediği,
- Kadınların büyük çoğunluğunun bilgilerini uygulamakta ve kişisel hijyen ile ilgili bilgilerini daha çok aktarabildiği,
- Personelin yeterli sıklıkta banyo yaptığı; çok azının işyerinde havlu bulundurduğu,
- Kadınların erkeklere göre daha sık ve düzenli (günde iki defa) olarak dişlerini fırçaladığı, eğitim düzeyinin dişlerin düzenli olarak fırçalanmasını etkilediği;
- Personelin büyük çoğunluğunun peri-anal bölge temizleme şeklini ve yönünü doğru uyguladığı ve kadınların bu konuda daha dikkatli olduğu;
- Kadınların erkeklere göre daha sık iç çamaşırı ve çorap değiştirdiği;
- Banyo lifi, banyo havlusu ve bornozu, el ve yüz havlusu, terlik gibi eşyalarda aile üyeleri ile ortak kullanımın erkek personelde daha fazla olduğu;
- Personelin en çok kulak hijyeni, diş fırçası değiştirme sıklığı ve göz hijyeni konularında bilgilerinin yetersiz olduğu;
- Yüz, göz, kulak, ayak hijyeni ve el-ayak tırnaklarının kesim şekli için doğru yöntemi bilmenin, doğru uygulama üzerinde olumlu etkisi bulundurduğu
- Personelin diş hekimine gitme, diş fırçasını değiştirme ve diş fırçalama sıklığını bildiği halde doğru uygulamadığı
Sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca; kişisel hijyen uygulamalarında genellikle cinsiyetin etkili olduğu bulunmuştur
2.6.3. Kocakaya (2005: 98) hakkında bilgi
Lise yaş grubu gençlerin kişisel hijyen alışkanlıkları ile ilgili bilgi, tutum, davranışları ve verilen eğitimin etkisini incelemek üzere toplam 400 öğrenci ile yaptığı çalışmada
- Öğrencilerin banyo yapma,
- Iç çamaşırı değiştirme,
- Çorap değiştirme,
- Tuvaletten sonra el yıkama,
- Diş fırçalama sıklığında ve
- Hijyenin tanımını doğru yapanların oranında artış,
- Açıkta satılan yiyecekleri alanların oranında azalma olduğunu belirlemiştir.
Hijyen eğitiminin öğrencilere daha planlı ve yaygın olarak yapılmasının yararlarının ve sonuçlarının etkili ve verimli olacağını belirtmiş, milli eğitim müfredatına eklenmesini önermiştir.
2.6.4. Çakıcı (2006: ii)
Çalışmasında Ankara Kızılcahamam merkez ilçede görev yapan ilköğretim öğretmenlerinin kişisel hijyen bilgi ve uygulamalarını araştırmış ve bu araştırmayı 156 ilköğretim öğretmeni ile yapmıştır.
- Öğretmenlerin yarısının alışkanlıklarından dolayı kişisel hijyen uygulamalarını yaptığı,
- Yarısından fazlasının kişisel hijyen bilgilerinin tümünü yaşantısında uyguladığı,
- Uygulamayanların çoğunluğunun uygulamayı ihmal ettiği,
- Tamamına yakının kişisel hijyen bilgilerini başkalarına aktarabildiği ve
- Araştırmaya katılan öğretmenlerden yarsından fazlasının kişisel hijyen ile ilgili bilgi almak istediğini tespit etmiştir.
2.6.5. Konya (2007: i)
Kubaşık öğrenme etkinliklerinin beş yaş grubu öğrencilerinin özbakım becerilerinin gelişimine etkisini incelediği çalışmasını deney ve kontrol grubunda bulunan toplam 29 öğrenci ile 15 hafta boyunca, deney grubunda kubaşık öğrenme etkinlikleri, kontrol grubunda ise okul öncesi eğitim programında yer alan çoklu zeka etkinlikleriyle sürdürmüştür.
Çalışmanın sonucunda gruplar arasında deney grubu lehine farkla olduğu bulunmuştur. Yemek yeme becerisinde (yemek yerken kaşığı tutma becerisi hariç), giyinme becerilerinde kişisel bakım becerilerinde sontest puanından öntest puanı çıkarılarak elde edilen erişi puanları arasında deney grubu lehine anlamlı farklar olduğu görülmüştür
2.6.6. Soydaş (2007: 1)
Okul çocuklarına hijyen alışkanlığı kazandırmaya yönelik çalışmasını deney grubunda 47, kontrol grubunda 48 öğrenciyle yürütmüştür. Deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin başlangıçtaki hijyen bilgilerine yönelik verileri toplamış, ardından deney grubundaki çocuklara hijyen davranışlarına yönelik eğitim vermiştir. Daha sonra deney grubundaki öğrencileri eğitimden 15, 45, 105 gün sonra; kontrol grubundaki öğrencileri 105 gün sonunda gözlemlemiş ve hijyen durumlarını yeniden kaydetmiştir. Buna göre;
Deney grubu öğrencilerden temiz olduğu gözlenen beden alanı sayısında artış olanların eğitimden 15 gün sonraki değerlendirmede istatistiksel olarak anlamlı olduğu ancak 45 ve 105 gün sonraki değerlendirmelerde bu farklılığın devam etmediği bulunmuştur.
Doğru el, yüz yıkama, kurulama, diş fırçalama, perine temizliği gösteren deney grubu öğrencilerin sayısında, ilk değerlendirmeye göre 15, 45, 105 gün sonraki değerlendirmede istatistiksel olarak anlamlı artış olduğu belirlenmiştir.
105 gün sonraki değerlendirmede, deney grubunun temiz beden hijyeni alan sayısı kontrol grubundan anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur.
2.6.7. Tartaç (2007:72)
Kız Meslek Lisesi öğrencilerinin kişisel hijyenle ilgili alışkanlıklarını belirlemek ve yapılan eğitim sonrası eğitim etkililiğini değerlendirmek amacıyla yaptığı çalışmada:
- El yıkama, diş fırçalamaya yönelik bilgi ve davranışlar,
- Banyo yapma, perine temizliği,
- Sifon çekme durumu,
- Çorap değiştirme sıklığı,
- Adetliyken gösterdiği doğru hijyen davranışlarında
Eğitim sonrasında artış olduğunu, ancak bu artışın kısıtlı ve sadece bilgi-tutum düzeyinde olduğunu belirtmiştir.
Davranışların kalıcılığının artması için verilecek eğitimin uzun süreli ve düzenli, küçük gruplara, uygulamalı ve görsel materyal içerecek şekilde verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Çalışma 293 kız öğrenci tarafından eğitim öncesi anket doldurma, ihtiyaç belirleyerek eğitim verme ve 3 ay sonra eğitimin etkililiğinin değerlendirilmesi şeklinde yapılmıştır
2.8. Uygulama Süreci ve Verilerin Toplanması
Altı uygulamadan oluşan ilk aşamada, deney ve kontrol grubundaki tüm çocukların ailelerine “Çocuklar ve Ailelerini Tanıtıcı Özellikler Formu” uygulanmış; ayrıca deney ve kontrol grubundaki tüm çocuklara “Hijyen Davranışları Okul Gözlem Formu” uygulanarak hijyen davranış puanları belirlenmiştir.
Daha sonra deney grubundaki çocuklara; el yıkama, tırnak bakımı, yüz yıkama, diş sağlığı, banyo yapma, saç yıkama, ayak yıkama ve çorap temizliği, kulak- burun temizliği, kıyafet temizliği, perine ve iç çamaşırı temizliği, yiyecek hijyeni, bulunulan ortam ve çevre temizliği konularında eğitim verilmiştir.
Her bir uygulamada birbirine en yakın konu başlıkları belirlenmiş ve sunulmuştur. Hijyen alanlarına yönelik bu konular, okul öncesi eğitim programında yer alan etkinliklere dahil edilerek (sanat etkinliği, Türkçe dil etkinliği, oyun, fen ve doğa, müzik etkinliği vb) çocuklara aktarılmıştır. Etkinlikler, haftada bir gün olmak üzere beş hafta boyunca çocukların sabah beslenme saatinden, öğlen yemek saatine kadar sürdürülmüş ve tüm çocukların katılımını sağlayacak şekilde planlanmaya dikkat edilmiştir.
Etkinliklerin planlanmasında okul öncesi eğitim programında yer alan 60-72 ay çocuklara yönelik amaç ve kazanımlar temel alınmış ve çocukların tüm gelişim alanlarına (psikomotor gelişim, sosyal- duygusal gelişim, dil alanı, bilişsel gelişim ve özbakım becerileri) yönelik olacak şekilde olmasına dikkat edilmiştir. Uygulama esnasında çalışılan konuyla ilgili olarak çocuklara değişik materyaller, afişler getirilmiş, slaytlar ve videolar izletilmiş, oyunlar hazırlanmış, şarkılar öğretilmiş ve her bir çocuğa uygulama yaptırılmıştır. Eğitim uygulamalarının ardından ilk aşama tamamlanmış ve çalışmanın ikinci aşamasına geçilmiştir
İkinci aşamasında yedi uygulamaya yer verilmiştir.
İlk olarak birinci aşamadaki eğitim programı ile ilgili davranışları çocukların evde gösterip göstermediklerini takip etmek amacıyla hijyen davranışları öz değerlendirme formları her hafta evlere gönderilerek ailelerin gözetiminde çocukların kendi davranışlarını bu çizelgede belirtmeleri istenmiştir.
Ayrıca bu aşamada ilk hafta genel eğitim tekrarı (Genel eğitim tekrarı- 1) yapılmış; bir hafta sonra, hijyen davranışları okul gözlem formu kullanılarak deney grubundaki çocukların davranışları gözlenmiş ve kaydedilmiş, gözlemin yapıldığı aynı hafta içerisinde genel eğitim tekrarı (Genel eğitim tekrarı- 2) yapılarak bir hafta ara ile gözlemler tekrar edilmiştir (2 kez).
Yapılan son genel eğitim tekrarından (Genel eğitim tekrarı- 3) iki hafta sonra her iki gruba da hijyen davranışları okul gözlem formu son kez uygulanmış ve çocukların okulda sergiledikleri hijyen davranış puanları kaydedilmiştir. Genel eğitim tekrarından bir hafta sonra çocuklara herhangi bir eğitim uygulanmamış, yalnızca hijyen davranışları öz değerlendirme formu, çocukların evdeki davranışlarını takip etmeleri amacıyla ailelere gönderilmiştir.
Mehmet Metin
Meltem Balaban,
Yüksek Lisans Tezi Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Nisan-2011
Bir yanıt yazın