OKUL ÖNCESİ HİJYEN EĞİTİMİ
1.1.Giriş
1,2. Hijyen Nedir?
1,3. Eğitim
KAVRANLAR VE LİTERATÜR
2.1.Hijyen, Kişisel Hijyen
2.2.Genel Hijyen Alanları
2.2.1.Ağız ve Diş Hijyeni
2.2.2. El Hijyeni
2.2.3. Ayak Hijyeni
2.2.4. Yüz, Göz, Kulak, Burun ve Boyun Hijyeni
2.2.5. Vücut-Deri Hijyeni
2.2.6. Saç Hijyeni
2.2.7. Tuvalette Temizleme
2.2.8. Giysi Hijyeni
2.2.9. Besin-Gıda Hijyeni
2.2.10 Çevre Hijyeni
2.3. Okul Öncesi Dönemde Hijyen Eğitiminin Önemi
3. 1. Okul Öncesi Dönemde Hijyen Uygulamaları Nasıl Verilmelidir?
OKUL ÖNCESİ HİJYEN EĞİTİMİ
1.1.Giriş
Nitelikli, sağlıklı ve istenilen davranışlara sahip nesilleri yetiştirmek için eğitimin çok küçük yaşlarda başlanılması gerekmektedir.. Okul öncesi eğitim; çocukların tüm gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren eğitim süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde aldıkları eğitim; çocukların yaşam boyu sergileyecekleri bilgi, beceri ve davranışların temelini oluşturmaktadır.
Her çocuk, okul öncesi eğitim kurumuna geldiğinde, aile içinde kendi kişilik özellikleri ve ailenin sosyal ve kültürel özellikleri çerçevesinde geliştirmiş olduğu bazı davranış kalıplarına sahiptir. Yaşamın ilk altı yılını kapsayan dönem, çocukların gelişimlerinin hızlı olduğu, karakter ve kişilik yapısının şekillenmeye başladığı ,bazı temel alışkanlıkların kolayca kazandırılabildiği en önemli yıllardır. Bu dönemde çocuğa kazandırılacak temel alışkanlıklar eğitim ve yönlendirmeyle davranışlara dönüşmektedir.
1.2. Hijyen Nedir?
Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümüne hijyen denir. İnsanların sağlıkları açısından oldukça önemli bir yere sahip olan hijyene yönelik davranışların, okul öncesi dönemde kazanılması ve öğretilmesi eğitim açsından istenilen en önemli davranışlardan birisidir. Temizlik kişisel bir konudur. Küçük yaşta önce anne ve aile, daha sonra da örgün eğitimde sağlık alışkanlıkları verilmektedir. Bu alışkanlıkların doğru şekilde verilmesi gerekmektedir.
Temizlik, aynı zamanda uygarlık seviyesinin bir ifadesidir. Toplu halde yaşayan insanların, temizliklerini en üst düzeyde sağlamaları birlikte yaşadıkları bireylere karşı yapmaları gereken bir görev ve sorumluluktur. Kişisel hijyen önlemleri, sağlıklı yaşamanın en önemli öğesidir.
1.3. Eğitim
Çocuğun sağlıklı bir hayat sürmesinde önem taşıyan temizlik ve tuvalet alışkanlığı kazandırılırken, ebeveynlerin tutumları bu becerilerin yerleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Okul öncesi iyi ve doğru alışkanlıkların kazandırılmaya çalışılması son derece önemlidir, çünkü bir alışkanlığın bir kez kazanıldıktan sonra düzeltilmesi çok güç, bazen de olanaksızdır. Bu nedenle çocuğun devamlı olarak iletişimde bulunduğu anne- baba ve öğretmenlere büyük sorumluluklar düşmektedir.
İlk Öğrenme
Çocuğun evde oluşan ilk öğrenme deneyimleri, okuldaki öğrenme girişimlerine destek sağlayarak, öğretmenin sınıf içi uygulamalardaki başarı şansını yükseltir. Bu yüzden öğretmenlerin aile ortamlarını iyi değerlendirmeleri ve çocukların eğitimine daha iyi imkan ve katkı sağlamak amacıyla aile bireyleriyle iletişim kurmaları önemlidir.
Özellikle hayatın her döneminde önemli bir yeri olan sağlığın korunmasında hijyen davranışlarının doğru bir biçimde öğretilmesi gerekir. Bu davranışların okul öncesi dönemden itibaren kazanılmasında aile ve öğretmenlerin etkisi büyüktür.
KAVRANLAR VE LİTERATÜR
2.1.Hijyen, Kişisel Hijyen
Hijyen, birey ve toplum olarak, insan sağlığının korunması, geliştirilmesi, yaşamın verimli, sağlıklı düzeyde uzun süre devamı için sağlıkla ilgili bilgileri bir sentez halinde uygulayan bilim kompleksidir.
Kişisel hijyen, bireyin sağlığını korumak ve sürdürmek için yaptığı “öz bakım” uygulamalarını içermektedir. Bireyin sağlıklı olması, yaşamını sağlıklı bir şekilde sürdürmesi ve vücuduna girebilecek mikroorganizmaları önlemesi ancak kişisel hijyen uygulamaları ile sağlanabilir. Kişisel hijyen bireyin rahatını, güvenliğini, esenliğini , sağlıklı ve mutlu bir şekilde yaşamasını sağlar.
2.2.Genel Hijyen Alanları
Sağlığın korunmasında ve sürdürülmesinde önemli bir yeri olan kişisel hijyene yönelik alanlar genel olarak;
- Ağız ve diş bakımı,
- Vücut bakımı ve temizliği,
- Saç bakım ve temizliği,
- Yüz, göz, kulak, burun ve boyun temizliği,
- Saçların temizliği
- Düzenli banyo yapılması,
- El ve tırnak temizliği ve bakımı,
- Ayak temizliği,
- Tuvalet alışkanlığı ve temizliği
- Temiz çamaşır ve giyecek kullanılması,
- Kendine ait havlu, tarak, çamaşır, diş fırçası, tırnak makası bulunması
- Beslenme
- Giyim konuları
2.2.1.Ağız ve Diş Hijyeni
Ağız- diş hastalıkları dünyanın tüm toplumlarını etkileyen en önemli sağlık sorunları olarak yer almaktadır. Bu sorunlar yaşamı tehdit edici olarak görülmediklerinden genellikle önemsenmezler ve diş hekimine ancak bir şikayet olduğunda başvurulduğu bilinmektedir.
ağız sağlığı davranışları,
- Diş fırçalama,
- Ara yüz temizliği (diş ipi kullanma),
- temel ad,
- Fuor kullanımı ve
- Diş hekimi kontrolüne gitme
başlıkları altında değerlendirilmektedir. Ağızda; yara, koku, aft gibi sağlıksız olayların gelişmesini önlemek ve temiz bir ağızda pırıl pırıl görülen sağlıklı dişlere sahip olmak için günlük yaşantımızda dikkat edeceğimiz ana koşullar;
- Besin seçimine özen gösterilmeli,
- Diş ve ağız temizliğine önem verilmeli,
- Hastalıkların ortaya çıkmasında erken teşhis koyarak tedaviye özen göstermek,
- Yılda iki kez, diş hekimi bulunan sağlık ünitelerine başvurmaya özen göstermek,
- Diş şekil bozukluklarının ve ağız şekil bozukluklarının düzeltilmesine özen göstermektir
2.2.2. El Hijyeni
Derinin (el derisinin) temiz tutulması iki yönden koruyucu özellik gösterir. Mikroorganizmaların deri üzerinde yaşaması ve bireye bulaşma olasılığı ortadan kalkar, mekanik taşımayla da başkalarına bulaşması önlenir.
El yıkama sırasında bazı bölgelerin ihmal edildiği saptanmıştır. Özen gösterilmezse parmak uçları ve kenarları, avuç içinde çizgiler, tenar ve hipotenar (sıcak bölgeler) bölgeler kirli kalabilmektedir. Yine tırnak altından alınan kültürlerde pek çok mikroorganizmanın ürediği tespit edilmiştir.
Tam Yıkama
Elleri yıkamada ılık su kullanılmalı, sabunla ellerin her yeri tam olarak ovalanarak yıkanmalı, elin tüm yüzeyi, parmaklar, parmak araları ve tırnak dipleri dâhil iyice ovalanarak yıkanmalı, mümkünse tırnak fırçası ile tırnak diplerini fırçalamalıdır. Eller 15–20 saniye süre ile yıkanmalıdır. Akarsu altında eller iyice durulanmalı ve temiz tek kullanımlık kâğıt havlu ile kurulanmalıdır.
Eller tuvaletten önce ve sonra, yemekten önce ve sonra, kirli olduğu düşünülen bir yüzeyle temas edildiğinde ya da kirlendiği hissedildiğinde hijyen kurallarına uygun şekilde yıkanmalı ve kurulanmalıdır.
Tırnaklar
Tırnak uçlarının altına birçok mikroorganizma kolayca yerleşip üreyebileceği için her el yıkamada tırnak dipleri yıkanmalıdır. Tırnaklar ne çok uzun ne de çok kısa olmalıdır. Mümkünse kişiye ait tırnak makası ile haftada bir kez banyodan sonra kesilmelidir ve kesildikten sonra eller su ve sabunla yıkanmalıdır.
2.2.3. Ayak Hijyeni
Ayak temizliğine özen gösterilmemesi durumunda mantar enfeksiyonu, bakteri enfeksiyonları sık olarak ortaya çıkar. Ayaklar her gece ılık sabunlu suyla yıkanmalı, özellikle parmak araları iyice kurulanmalıdır. Islak kalan parmak aralarındaki nemli ortam mantar enfeksiyonlarının oluşmasını kolaylaştırır.
Ayak sağlığı ve temizliği için kullanılan çorap ve ayakkabı da önemlidir. Özellikle çorapların pamuklu olması ayak sağlığı için tercih nedenidir. Çorapların temiz olması ve günlük olarak değiştirilmesi gerekmektedir.
2.2.4. Yüz, Göz, Kulak, Burun ve Boyun Hijyeni
Gece boyunca gözlerin çapaklanması ve terleme gibi nedenlerden dolayı her sabah yataktan kalkıldığında su ile yüzün yıkanması gerekmektedir. Gece uykudan önce, yüzün sabunla yıkanarak temizlenmesi yüz derisi üzerindeki günün kirini arındırır. Cildin doğal kimyasal yapısına uygun sabunlar yüz temizliği için tercih edilmelidir.
Yüz yıkandıktan sonra ise kurulama sırasında yumuşak havlular kullanılmalı ve havlu deriye sadece dokundurularak yüz kurulanmalıdır. Diğer taraftan her bireyin kendisine ait yüz havlusunun olmalıdır.
Yüz temizliğine burun da katılmalıdır. Burun temizliği en iyi lavaboda, akan su ile yapılır. Mendil kullanılması gerektiğinde, kağıt mendil tercih etmek daha sağlıklı bir davranıştır.
Göz hijyeni
Göz en önemli duyu organlarından biri olduğundan göz sağlığını korumaya özen gösterilmelidir. El ve yüzün yıkanmasına dikkat edilmeli, hasta insanların eşyaları kullanılmamalı, kirli ellerle göze dokunulmamalı, göze bir yabancı cisim kaçtığında elle ovuşturulmadan doktora gidilmelidir .
Kulak Hijyeni
Banyodan veya yıkamadan sonra havlu ile suyu alınarak temizlenmelidir ve hiçbir şeyle karıştırılmamalıdır. Böyle bir davranış, çok tehlikeli hastalıklara sebep olarak, işitme sisteminin olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Kulak arkasının temizliği de unutulmamalıdır.
2.2.5. Vücut-Deri Hijyeni
Deri üzerinde bulunan gözeneklerden, vücut için zararlı olan maddelerin bir kısmı, ter olarak dışarıya atılır. Bu gözeneklerin açık olması gerekir. Deri bakımının temel amacı; deriyi artık maddeler, ölü epitelyum dokuları, yağ, ter, bakteriler ve tozdan arındırmaktır.
Temizlik banyoları, küvet, duş vs. şeklinde deriyi temizlemek, dolaşımı uyarmak, artıkları atmak, rahatlatmak amacıyla yapılır. Derinin sağlıklı bir biçimde çalışabilmesi ve vücuda yararlı olabilmesi için en sık su ve sabun kullanılır. Yalnız başına su yeterli değildir. Sabun, deriye yapışmış kirleri bulundukları yerlerden ayırır ve su da bunları uzaklaştırır.
2.2.6. Saç Hijyeni
Saçın yıkama sıklığını belirlemede saçın özelliği (kuru,yağlı vb.) iklim koşulları, fiziksel aktivite ve yapılan iş önemlidir.
Saçlar yağ dengesini bozmayacak biçimde haftada iki kez yıkanmalıdır. Yağlı saçların daha sık yıkanması gerekmektedir. Şampuanlamadan sonra saçlara masaj yapılması yerel dolaşımı arttırır ve deriye yapışık birikintilerin uzaklaştırılmasını sağlar.
Yıkama Sonrası
Saçlar temiz su ile iyice durulandıktan sonra kurutulurken nazik bir biçimde fırçalanmalıdır. Saçların kurulanmasında yumuşak bir havlu kullanılmalıdır. Eğer sert bir havlu kullanılır ya da çok şiddetli ovulursa saçların uçları çatallanabilir. Saçlar elektrikli kurutucularla kurutulabilir. Ancak kurutucunun saça çok yakın tutulmaması gerekmektedir. Saçlara çok yakın tutulacak olursa saçlı deri ve saçların yanmasına neden olabilmektedir.
2.2.7. Tuvalette Temizleme
Çocuk gelişiminin önemli bir parçasını teşkil eden tuvalet becerileri sinirsel ve psikolojik olgunlaşma sonucu genellikle yaşamın ilk beş yılında öğrenilmektedir.
Dışkılama sonrasında ilk temizliğin, gözle görünür bir kirlilik kalmayıncaya kadar yinelenerek her seferinde kuru temiz tuvalet kağıdıyla, daha sonra yine el değdirilmeden fışkıran suyla ya da ıslatılmış kağıtla yapılması ve bölgenin tuvalet kâğıdı ile kurulanarak temizliğin bitirilmesi en uygunudur. Bu işlem bittiğinde eller mutlaka el temizliğinde anlatıldığı şekilde etkili bir biçimde yıkanmalıdır.
Ellerde istenmeyen bulaşmalar
Bir bulaşmanın olduğu durumlarda kullanılan musluk, sifon ya da kapı kolu ve benzeri bir yüzeye dokunmak gerekiyorsa, buralara doğrudan temas yerine tuvalet kağıdı kullanarak dokunmak, tuvalet kağıdının ruloda kalan bölümünü kirletmemek, hem daha sonra kendimizi hem de birlikte ortamı paylaştığımız insanları, dışkı ile bulaştırmamak açısından önemlidir. Tuvalet kullanıldıktan sonra sifon çekilerek temiz bırakılmalıdır.
Çamaşırların beyaz, pamuklu ve kişiye özel olması gereklidir. İç çamaşırları düzenli olarak yıkanmalı, kaynatılmalı, ütülenmeli ve her gün değiştirilmelidir.
2.2.8. Giysi Hijyeni
Çevrede meydana gelen atık maddelerin bir kısmı kir olarak giyim eşyalarının üzerinde birikmektedir. Ayrıca vücuttan çıkan artık maddeler de özellikle iç giyim eşyalarının üzerinde toplanmaktadır. Bu nedenle iç ve dış çamaşırların uygun aralıklarla değiştirilmeleri gerekmektedir. sağlık açısından, çamaşır, elbise gibi giysilerde aranacak nitelikler şöyle sıralanabilir:
- Vücuttan fazla ısı kaybını önlemelidir,
- Vücudu, çevrenin sıcak ve soğuk etkisinden korumalıdır,
- Kolay temizlenmeli ve dezenfekte edilince bozulmamalıdır,
- Deri solunumuna ve terlemeye engel olmamalıdır,
- Vücut organlarının, dolaşım, solunum, sindirim ve hareket sistemlerinin görevlerine zarar vermemelidir,
- Büyümeye ve rahat harekete engel olmamalıdır.
- Deriyi zedelememeli, kumaş boyalarının alerji, dermatit vb. rahatsızlıklara neden olabileceği unutulmamalıdır,
- Tehlikeli maddelerin ve etkilerin vücuda zarar vermesini önlemelidir.
2.2.9. Besin-Gıda Hijyeni
Besinlerin uygunsuz koşullarda hazırlanması, saklanması ve işlenmesi, zararlı öğelerin vücuda girmesine yol açmakta ve sağlığı olumsuz yönde etkilemektedir. gıda hijyeni; gıda maddelerinin sağlığa uygun, güvenilir, kalitesini uzun süre koruyabilir olması için üretimden tüketime kadar, bütün aşamalarda kullanılacak yöntemleri araştıran kapsamlı bir bilim dalı olarak ifade edilmektedir.
Beslenme konusunda yetişkinlerin gerekli titizliği göstermesi, çocukların olumlu ve sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanması için örnek olması, çocuklarını gıda hijyeni konusunda uyarması ve sağlıklı beslenme hakkında onları bilgilendirmesi gerekmektedir.
2.2.10 Çevre Hijyeni
Yanlış teknolojik kullanımlar, toprak, hava, su gibi önemli kaynaklarımızın hızla tahribine ve kirlenmesine neden olmaktadır. Bu sebeple günümüzde çevre sağlığı, çevre koruma kavramları artan bir önem arz etmektedir.
Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi konularında gösterilen çabaların amacı, insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yasamalarının sağlanmasıdır. Bunu sağlayacak olan da insanın kendisidir. Çünkü çevreye zarar veren de, çevreyi koruyan ve geliştiren de insandır. Günümüzde çevre bilinci sağlıklı bir çevrede yasamayı, temel insan haklarından biri olarak kabul etmektedir. Bu ise ancak kaliteli bir eğitimle mümkündür.
Doğal ekolojik dengenin bozulmaması hijyen kurallarına uymak ile mümkündür.
2.3. Okul Öncesi Dönemde Hijyen Eğitiminin Önemi
Okul öncesi dönem, çocuğun yüksek öğrenme potansiyeline sahip olduğu bir dönem olarak görülmektedir. Bu nedenle çocuğun bu ilk yıllarda beslenmesi ve bakımı kadar, sevgi görmesi ne kadar önemli ise, uygun çevre koşulları içinde yasaması ve içinde yasadığı topluma uyum sağlayabilecek şekilde eğitilmesi de o derece önemlidir.
Planlı ve tutarlı bir eğitimle birçok bilgi, beceri ve davranışlar bu dönemde kazandırılabilir. Bireyin sağlığını önemli ölçüde etkileyen hijyen alışkanlığı diğer temel bilgi, beceri ve davranışlar gibi en kolay okul öncesi dönemde kazanılır. Çocuğun öğrenmeye açık olduğu, çevresini model aldığı bu dönemde ona hijyen davranışlarının öğretilmesi, açıklanması ve desteklenmesi bu davranışları kazanmasına, sergilemesine ve alışkanlık haline getirmesine yardımcı olacaktır.
Sonuç Olarak,
Çocuk okul öncesi alacağı bu eğitim ile kişisel temizliğine ve çevre temizliğine dikkat edecek daha sağlıklı ve bilinçli bir birey olarak toplumda yer alacaktır.
3. 1. Okul Öncesi Dönemde Hijyen Uygulamaları Nasıl Verilmelidir?
Aileler diş fırçalama, el yıkama gibi bakımları bebeklikten itibaren günlük uygulamalı ve bunları çocuk için eğlenceli kılmalıdır. Bu islerde çocuğa karar verme ve bağımsız hareket etme (kıyafetini seçme, kendini yıkama vb.) imkânları sağlanmalıdır. Kişisel bakım sırasında ortaya çıkan öfke nöbetleri, çocuk üzerinde çok fazla zorlamanın veya onun hareket becerilerinde bir zayıflığın işareti olabilir.
Yetişkinler, davranışları söylemek yerine kendi davranışlarıyla çocuklara rol model olmalı, yaptıkları uygulamalarda tutarlı olmalı, çocuklarının kendisini izlediğini, gördüğünü bilmeli ve uygulamaları birlikte yapmalıdır. Çocuklara karşı, davranışları sergilerken sabırlı davranmalı, hatalı davranış gördüğünde eleştirmeden, sevgisini ve ilgisini hissettirerek yanında olduğunu göstermeli ve doğru davranışı göstermesine yardımcı olmalıdır.
Çocuklara bu becerileri öğretirken aile ve öğretmenler;
- Davranış hakkında çocuğu bilgilendirmeli, bu davranışı yapmasının neden gerekli olduğunu, nasıl yapabileceğini açıklamalı ve bu davranışın öneminin çocuğun farkına varmasını sağlamalıdırlar.
- Bilgilendirmenin ardından yetişkinler çocuğun davranışlarını takip etmeli, olumlu ve olumsuz yanlarını gözlemlemelidir. Bunu yaparken çocuğun güvenini sarsmayacak şekilde aşırıya kaçmadan takip etmeye özen göstermelidir.
- Süreç içerisinde çocuğa davranışları hakkında geribildirim vermeli, uygun davranışlarını pekiştirmeli, hatalı davranışlarında yanında olarak birlikte çözüm yolları bulmalı ve davranışı doğru biçimde sergilemesi için onu teşvik etmelidirler.
- Davranışın ortaya çıkmasında problem yaşanıyorsa, yeniden hatırlatma yoluna gidilmelidir.
Bir yanıt yazın